De kruidentuin van de pluktuin
(Er komt nog meer informatie maar dan heeft u alvast wat informatie)
In de pluktuin Uden is een kruidentuin en terwijl ik dit schrijf hebben we 61 kruiden geregistreerd. Het leuke is dat we al doende ook zelf weer nieuwe dingen ontdekken over kruiden waar we van dachten ‘die kennen we’. Heeft u nu behoefte aan een tinctuur of zalf van deze kruiden neem dan contact op met Tineke Tielman. Zij kan u daaraan helpen door ze te maken, maar omdat het voor met name zalven belangrijk is dat het vers is, heeft ze nooit veel op voorraad en maakt ze die op bestelling. Wilt u advies over het gebruik van de kruiden in de pluktuin dan is ze er meestal op de woensdagochtend. Ook niet abonnees zijn welkom.
M= medisch T =Thee en K = keuken
A
Agrimonie – Agrimonia eupatoria m, t
Gebruik het blad en de bloemtoppen voor thee (verwijder zaaddozen).
Tinctuur van Agrimonie versterkt het immuunsysteem (kinderen!).
Niet gebruiken bij zwangerschap.
B
Basilicum – Ocimum basilicum k, t
Basilicum is een bekend keukenkruid en voegt in thee een verwarmend element toe.
Het wekt de eetlust en is krampstillend (spijsvertering).
Voor thee, in tomatengerechten, salades en basilicumwijn.
Bergkorenbloem – Centaurea montana k, t
(foto zodra hij weer bloeit) Gebruik de bloemblaadjes ter versiering, bijvoorbeeld in salade.
Bergsteentijm – Calamintha nepeta k, t
Dit is bekend kruid in Turkije en op Sardinië.
Het geeft een frisse pit aan champignons en in kruidenboter.
Fris-pittig ook voor thee.
Bergthee, Griekse/ IJzerkruid – Syderitis syriaca t
Bergthee groeit op de Balkan, vooral boven de 1500 meter.
Gebruik het blad en de bloemtoppen voor thee.
In vroeger tijden stond dit kruid bekend als bruikbaar bij allerlei ontstekingen; specifiek bij verkoudheid, astma en bronchitis en bij spijsverteringsproblemen. Men dacht dat het verder nog werkte tegen pijn en stress.
Recent onderzoek maakt inzichtelijk dat Bergthee rijk is aan vele bioactieve stoffen die op een breed vlak werkzaam zijn:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7464829/
Bieslook – Allium schoenoprasum k
Dit fantastische plantje uit de uienfamilie is natuurlijk ruimschoots bekend.
Gebruik het ook; er staat ruim voldoende in de kruidentuin!
Bloedzuring – Rumex sanguineus k
Gebruik het jonge blad in salades, iets ouder blad kan in een wokschotel, soep of stamppot verwerkt worden.
Bloedzuring bevat een zeer rijk palet aan vitaminen en mineralen. Bloedzuring bevat
minder oxalaten dan veldzuring en is dus veiliger wat betreft risico op botontkalking.
Bonenkruid – Satureja montana k
Gebruik Bonenkruid in marinades en laat meestoven in vlees- en bonengerechten
Dit maakt zo’n zware maaltijd lichter verteerbaar.
Citroenbonenkruid heeft een net iets andere smaak. Proef maar!
Brunel
C
Citroenmelisse – Melissa officinalis k, m, t
Melisse werkt kalmerend en krampstillend (spijsvertering & wanneer je tegen een menstruatie aanhangt), uitwendig bij koortslip.
Gebruik Melisse in thee, ijsthee, salades, jams, cake, op vlees- en eiergerechten, in
kruidensauzen en likeur. Dit fragiele kruidje niet meekoken, zodat smaak en aroma
behouden blijven.
Citroenverbena – Lippia citriodora k, m, t
Gebruik dit fantastisch geurende kruid in cake, crème brulée, quiche, cocktails en thee.
Citroenverbena of Verveine werkt kalmerend, krampstillend en bevordert de spijsvertering.
In de koudere periode van het jaar zul je de Citroenverbena in de kruidentuin niet vinden; het is vorstgevoelig en overwintert op een veiliger plek.
Colaplant/ Citroenkruid – Artemisia abrotanum
Hang een tak gedroogd kruid in de kast tegen motten!
Currykruid/ Kerrieplant/ Strobloem – Helichrysum italicum k
Kook Currykruid kort mee en verwijder het voor het eten.
In soepen, sauzen en wokgerechten.
Etherische olie van Helichrisum heeft een breed werkingsgebied!
D
Dragon, Franse – Artemisia dranunculus k
Eetlust opwekkend, wordt in de Franse keuken veel toegepast.
Het blad heeft een lekker zoetje (anijsachtig) en is in een tuinkruidenmengsel
in allerlei gerechten een smakelijke toevoeging. Meng bijvoorbeeld in de verhouding
bieslook, peterselie, kervel, dragon en selderij = 4 : 4 : 1 : 1 : 1
Dragon, Mexicaanse – Tagetes lucida k, m, t
De smaak is verwant aan Franse Dragon, maar intenser met langere nasmaak.
Beide dragons zijn geen familie(!), maar in recepten redelijk uitwisselbaar.
Gebruik het blad in salades, kruidenboter, sauzen, soep, vlees- en visgerechten.
Gedroogd in thee kalmeert het de maag en zou het een licht psychedelisch werken.
(Vandaar de naam : lucida, de Huichol-indianen roken het bij ceremoniën en we hebben
zelf de ervaring dat we er nogal stevig van gaan dromen! ).
Mexicaanse Dragon heeft verder een bloeddrukverlagende werking (Let hierop in
combinatie met bloeddrukmedicatie!).
Dropplant – Agastache foeniculum k, t
Het blad (en de bloempjes) zijn eetbaar; de kleine bloempjes zijn leuk als versiering in
een salade. Het is goede theeplant Gebruik de Dropplant ook in kruidige stoofschotels, in
pannenkoeken, brood, in desserts en gebak.
Duizendblad – Achillea millefolium k, m, t
Het jonge blad is lekker in salades, alle bovengrondse delen kunnen in de thee
Duizendblad is rijk aan mineralen (K, N, Ca, P), organische zuren, bitters en looistoffen
Als tinctuur: reguleert hormoonschommelingen, kalmeert zenuwstelsel en spijsvertering
Uitwendig: bloedstelpend; kneus het blad en druk het op de wond (Gebruik hiervoor
schoon blad!)
Je kunt van Duizendblad ook een kompres maken voor op wonden, zweren en aambeien
en op de lever voor leverondersteuning. (Duizendblad is een bitterkruid!)
E
Engelwortel, Grote – Angelica archangelica k, m, t
Van de Engelwortel worden de zaden en de gedroogde, verhakselde wortel voor thee
gebruikt (met mate in gemengde thee, vanwege de overheersende smaak!). De stengel
werd wel gekonfijt als lekkernij. Maar let op, want de Engelwortel is fototoxisch;
aanraken kan in combinatie met zonlicht flinke brandblaren veroorzaken.
Engelwortel heeft een lange bekendheid vanwege zijn kalmerende werking op de
spijsvertering (maag en darmen), ook met een psychosomatische of hormonale
achtergrond.
Zaad en wortel worden gebruikt bij de bereiding van likeur en tinctuur.
Tinctuur niet gebruiken tijdens zwangerschap en niet gebruiken bij (een neiging tot)
diabetes.
G
Gember, Japanse Zingiber mioga k, m
Dit is een winterharde variant; een broertje van de Zingiber officinale die we meestal in
het winkelschap vinden.
Van dit kruid worden de jonge scheuten en ook de bloemknoppen geoogst en verwerkt
zoals de ‘gewone’ gember. De smaak is milder. Gebruik niet de wortelknollen; die zijn
licht giftig!
In Japan wordt deze gember geprezen om zijn stimulerende werking op de
bloedcirculatie en zijn versterkende werking op het immuunsysteem.
Geen wetenschappelijk onderzoek bekend.
Goudsbloem Calendula officinalis k, m, t
Goudsbloem is vreemd genoeg haast bekender onder zijn Latijnse naam: Calendula.
Dat geeft direct aan dat dit kruid in eerste instantie gekweekt wordt vanwege de
medicinale kwaliteiten. Het is zuiverend en helend voor de huid (zowel in- als uitwendig),
werkt preventief bij opkomende verkoudheden, stimuleert de spijsvertering en de lever.
Daarnaast zijn de oranje blaadjes natuurlijk een vrolijke noot in sla of andere gerechten.
De hele bloemen (zonder steel) kunnen in de thee.
Van de oranje lintblaadjes maken we tinctuur, goudsbloemolie en zalf.
Heemst, Echte/ Witte Malva Althaea officinalis m, t
Heemst is een direct zusje van de stokroos, uit de kaasjeskruidfamilie.
Ze bevat veel slijmstoffen in zowel de bloemen als de wortel. Deze hebben een zeer
verzachtende werking op geïrriteerde huid en slijmvliezen en zijn dus goed inzetbaar bij
verkoudheid, droge hoest, een zere keel en een ruwe huid. Daarnaast verhoogt Heemst de
fagocytose-activiteit (afweer pathogenen).
Vroeger werd van de Heemstwortel een bijtring geknoopt voor kinderen die last hadden
van doorkomende tandjes.
We gebruiken de wortel, blad en bloemen voor thee en crème.
Tinctuur wordt gemaakt van de wortel en siroop ook. Gebruik de siroop als medicament;
suiker is geen voedingsmiddel!
De slijmstoffen trekken zonder verhitting prima uit de wortel; gewoon 1,5 uur in water
wegzetten.
H
Hartgespan
Hysop Hyssopus officinalis k, m, t
Hysop is al een lang bekend geneeskrachtig kruid; zelfs in de bijbel wordt Hysop al
genoemd, met name in verband met zijn reinigende kwaliteiten. Hysop is een goed kruid
bij verkoudheid met een droge, diepe hoest, benauwdheid, astma, bronchitis en
longontsteking. Hysop werkt ontkrampend, wekt de eetlust, activeert, stimuleert darmen
en lever.
Hysop past in recepten waarin ook Tijm en Oregano gebruikt worden. En je kunt Hysop in
de thee gebruiken, vooral bij verkoudheid. Lekker in combinatie met een lepeltje honing.
K
Kaardenbol Dipsacus fullonum m
Kaardenbol is een indrukwekkende verschijning met z’n stekelige bladeren, z’n water-
opvangsysteem en de prachtige zaaddozen die in de winter als kleine egeltjes een interessante voedselvoorraad vormen voor Puttertjes.
Kaardenbol is vooral medicinaal interessant; tinctuur van de wortel van de eerstejaars plant (rozet) wordt ingezet bij de ziekte van Lyme.
Kaasjeskruid Malva sylvestris k, m, t
De bloemen van Kaasjeskruid zijn prachtig in salades en als versiering op het bord. In de
thee worden bloemen en de bovenste bladeren gebruikt. Het helpt goed bij verkoudheid
om slijm af te voeren. Kaasjeskruid werkt eigenlijk op alle slijmvliezen en de huid
verzachtend en ontstekingsremmend. Als Kaasjeskruid wordt gemacereerd (getrokken) in
olie, krijg je een olie die zeer geschikt is voor gebruik bij de zeer gevoelige huid.
Komkommerkruid/ Bernagie Borago officinalis k, m
De bloemetjes van het Komkommerkruid zijn een mooie versiering van een salade of
een drankje. Ook jonge blaadjes kun je eten. Pas op met ouder blad; dat bevat een
grote hoeveelheid PA’s (pyrrolizidine-alkaloïden) waardoor het ernstige schade aan de
lever kan veroorzaken.
Uit de zaden wordt olie gewonnen (Borage-olie). Deze olie bevat een bijzonder omega6–
vetzuur, namelijk gammalinoleenzuur (GLA). GLA ondersteunt de gezondheid van huid,
bloedvaten, gewrichten en botten, bevordert een normale en regelmatige vrouwelijke
cyclus, is goed voor zenuwweefsel, bevordert een normale celdeling en is gunstig voor de
geestelijke balans. GLA is ook goed voor het in stand houden van een normale bloeddruk
en een gezonde cholesterolspiegel en GLA ondersteunt het afweersysteem.
Teunisbloemolie en borage-olie zijn twee goede bronnen van gammalinoleenzuur.
Koninginnekruid/ Leverkruid Eupatorium cannabium m
Dit kruid staat van oudsher bekend als ondersteunend voor de lever, galvormend en
diuretisch en daarmee heeft het ook een bloedzuiverende werking. In dierproeven heeft
Koninginnekruid zich bewezen, maar het is bij gebruik door mensen niet voldoende
onderzocht. Werkzame delen: met name de wortel. Omdat het een (beperkte)
hoeveelheid PA’s bevat, valt de keuze voor leverondersteuning meestal anders uit:
Mariadistel, Paardebloem, Artisjok of Kurkuma zijn klinisch bewezen sterke alternatieven.
Voor de Pluktuin is het een fantastische bijenplant.
Koriander Coriandrum sativum k
Koriander is een veelgebruikt kruid (blad en zaad) in met name de Indiase en Arabische keuken. Bijzonder is, dat de smaak ervan nogal divers wordt gewaardeerd. Mensen vinden het óf heerlijk, óf naar zeep smakend en dus onbruikbaar voor de keuken. Het schijnt genetische bepaald te zijn hoe dit uitvalt.
Koriander ondersteunt de spijsvertering. Het is maagversterkend, ontkrampend en windverdrijvend…
Koriander, Vietnamese – Persicaria odorata k
De Vietnamese Koriander heeft een intense koriander smaak, maar dan veel(!) pittiger. Vietnamese koriander wordt gebruikt in de Zuidoost-Aziatische keuken in soepen, vlees- en noedelgerechten. Het is een eetbare niet winterharde vaste plant, die binnen moet overwinteren.
In Zuidoost-Azië wordt de plant ook medicinaal ingezet tegen slangenbeten, ringworm en meer. Zowel inwendig als uitwendig.
Niet bij zwangerschap.
Laurier Prunus laurocerasus k
Lavendel Lavendula officinalis k, m, t
Look, gele Allium flavum k
Maggikruid/ Lavas Levesticum officinale k
Malrove Marrubium vulgare m
Marjolein/ Majoraan Oreganum majorana k, t
Munt, Marokkaanse/ Kruizemunt Mentha spicata k, t
Ananasmunt Mentha suaveolens t
Bergmunt Pycnanthemun muticum t
Pepermunt Mentha piperita t
Munt, Peruaanse zwarte/ Citroenafrikaantje – Tagetes minuta k, t
Ook wel: huacatay munt: wordt in Peru verwerkt in allerlei gerechten. Vermalen tot pasta
of een takje in een cocktail. De smaak is munt met een vleugje basilicum en koriander.
Toepasbaar in allerlei gerechten en in thee. Probeer het uit.
Oregano Oreganum vulgare k
Peterselie, krul- en platte Petroselinum crispum k
Pimpernel, Rode Sanguisorba officinalis k, m
Rozemarijn Rosmarinus officinale (tot 2017) k, m, t
Salvia rosmarinus
Salie, Echte Salvia officinalis k, m, t
Roodbladige Salie Salvia officinalis k, m, t
Veldsalie Salvia pratensis
Scharlei/ Muskaatsalie Salvia sclarea k, m
Shiso/ Japanse basilicum Perilla frutescens k
Sint Janskruid Hypericum perforatum m
Spoorbloem/ Rode Valeriaan Centranthus rubur Coccineus k
Tijm Thymus vulgaris k, m, t
Citroentijm Thymus citriodorus k
Sinaasappeltijm Thymus vulgare ‘Orange’ k
Toorts Verbascum thapsus m, t
Venkel, bronzen Foeniculum vulgare ‘Giant Bronze’ m, t
Vrouwenmantel Alchemilla mollis m, t
IJzerhard Verbena officinalis m
Zijdeplant, Rode Asclepias incarnata m
Zilverkaars Cimicifuga racemosa m
Zoethout Glycyrrhiza glabra m, t
Zomeralsem Artemisia annua m
Zonnehoed, Rode Echinacea purpurea m
